Шупашкар хула пухӑвӗн улттӑмӗш созыври депутачӗ ҫул тунӑ чухне суя документсем хатӗрленӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ҫак депутат – Шупашкарти строительство фирмин генеральнӑй директорӗ.
Следстви версийӗ тӑрӑх, 2015 ҫулхи юпа уйӑхӗн 19-мӗшӗнче депутат Красноармейски районӗнчи Мӑн Шетмӗ ял тӑрӑхӗнче ҫул тӑвасси пирки килӗшӳ алӑ пуснӑ. Хайхискер ӗҫе тивӗҫлипе пурнӑҫламан. Фирма директорӗ ӗҫе туни ҫинчен акт ҫырнӑ, ӗҫ миҫе тенке ларнине кӑтартакан справка хатӗрленӗ. Унта вӑл 327,4 пин тенкӗ тесе палӑртнӑ.
Ку укҫана фирмӑн расчет счечӗ ҫине куҫарнӑ. Халӗ ӗҫе уҫӑмлатаҫҫӗ. Пуҫиле ӗҫе малалла тӗпчеҫҫӗ.
Красноармейски районӗнче пурӑнакан 26 ҫулти хӗрарӑмӑн суд сакки ҫине ларса явап тытма тивӗ. Ӑна укҫа-тенке хӑйӗн кӗсйине чикнӗшӗн айӑпланине ЧР прокуратурин пресс-служби пӗлтерет.
Ҫак ҫамрӑк хӗрарӑм почта уйрӑмӗнче ӗҫленӗ чухне ырӑ мар ӗҫпе аппаланнӑ. Хайхискер ҫынсем пек алӑ пусса укҫа-тенке хӑйӗн кӗсйине чикнӗ. Ҫапла майпа вӑл районти сакӑр ҫыннӑн укҫине вӑрланӑ.
Хӗрарӑм пӗтӗмпе 9900 тенкӗ хӑйӗн кӗсйине чикнӗ. Ҫамрӑкскер хӑйӗн айӑпне йышӑннӑ, ҫынсене кӳнӗ тӑкака хӑйӗн ирӗкӗпех саплаштарнӑ.
Красноармейски районӗн прокурорӗ 42 ҫулти вырӑнти ҫын тӗлӗшпе йӗрке хуралҫисем пуҫиле ӗҫе саккунлӑ тата ӑна тӗрӗсех пуҫарнине тӗрӗсленӗ. Следстви органӗсем арҫын РФ Пуҫиле кодексӗн 282-мӗш статйин 1-мӗш пайӗпе преступлени тунӑ тесе шухӑшлаҫҫӗ. вӑл статьяпа курайманлӑх тата хирӗҫ-тӑру ҫуратакансене айӑплаҫҫӗ.
Пуҫиле ӗҫ материалӗсенчен Красноармейски арҫынни 2016 ҫулта компьютерпа усӑ курса хӑйӗн интернет-страницинче тӗрлӗ аци ҫыннисене хирӗҫтерекен видеофайл лартни курӑнать.
Специалистсем пӗтӗмлетнӗ тӑрӑх, ҫав видеофайл экстремистла материал шутланать, мӗншӗн тесен тепӗр наци тата урӑх тӗн ҫыннисене курайманлӑх ҫуратать. Уншӑн 300 пинтен пуҫласа 500 пин тенкӗ таран, пӗр ҫултан пуҫласа 4 ҫул таран ирӗксӗр ӗҫлеттерме, икӗ ҫултан пуҫласа пилӗк ҫул таран ирӗксӗр хӑварма пултараҫҫӗ.
Тутарстанри Ҫарӑмсан районӗнче Акатуй йӗркеленӗ. Вӑл унта пӗрремӗш хут иртнӗ.
Ҫарӑмсан районӗ Хусантан 200 ҫухрӑмра вырнаҫнӑ. Унти чӑвашсем Акатуя пухӑнса картана тӑнӑ. Ҫураки тахҫанах вӗҫленнӗ пулин те унти халӑх уявра савӑнма шухӑшланӑ. Вӗсем ҫумӑр ҫунӑшӑн савӑннӑ, эппин, тыр-пул ӑнса пулать.
Йӑхташӑмӑрсем ҫак уява тахҫантанпах кӗтнӗ. Пуҫлӑхсем туслӑ халӑх культурин пуянлӑхне упраса хӑварас тесе нумай тӑрӑшаҫҫӗ. 10 ытла лапамра юрӑ-ташӑ, вӑйӑ-кулӑ хуҫаланнӑ. Чи вӑйлисем спорт ӑмӑртӑвӗсенче тупӑшнӑ.
Ҫарӑмсан районне 12 чӑваш ялӗ кӗрет, кашнинчех культура ҫурчӗ ӗҫлет. Вӗсенчи пултарулӑх ушкӑнӗсем, Самар тӑрӑхӗнчен ҫитнӗ чӑвашсем уява юрри-ташшипе илемлетнӗ. Вячеслав Христофоров юрӑҫ, Красноармейски районӗнчи «Трак ен» тата «Хавал» ушкӑнсем те Акатуя ҫитнӗ.
Нумаях пулмасть Патӑрьел районӗнче ачана хура ҫӗлен сӑхни пирки сайтра пӗлтернӗччӗ. Ҫулла пуҫланнӑранпа 11 ҫын шар курнӑ. Вӗсенчен иккӗшӗ — ачасем.
Утӑ уйӑхӗн 19-мӗшӗ тӗлне ҫичӗ ҫын — Сӗнтӗрвӑрри, Красноармейски, Вӑрнар, Шупашкар районӗсенче пурӑнаканскерсем — пульницӑра сипленет. Ҫӗнӗ Шупашкарти ача та, вӑл 12 ҫулта, пульницӑра выртать. Ӑна Сӗнтӗрвӑрри районӗнче асламӑшӗ патӗнче каннӑ чухне ҫӗлен сӑхнӑ.
Палӑртмалла: Чӑваш Енре наркӑмӑшлӑ ҫӗленсен пӗр тӗсӗ ҫеҫ — хура ҫӗлен — анлӑ сарӑлнӑ. Ҫавӑнпа питӗ асӑрхануллӑ пулма ыйтаҫҫӗ.
Ҫак икӗ арҫын хӗле хатӗрленме пуҫлас тенӗ-ши — чӑрӑш вӑрланӑ. Хайхискерсем хунавсене кӑларнӑ.
Ҫӗртме уйӑхӗн 18-мӗшӗнче Красноармейски районӗнчи Пӑрӑнтӑк ялӗ ҫывӑхӗнче темӗнле арҫынсем чӑрӑш хунавӗсене кӑларни пирки полицие пӗлтернӗ. Йӗрке хуралҫисем вырӑна ҫитсен «Соболь» машинӑна курнӑ, унта вара тин кӑларнӑ 10 хунав выртнӑ. Пӗри лиҫван (лиственница) пулнӑ. Хунавсем 1,6–2 метр ҫӳллӗш.
Кӑштахран машина патне икӗ арҫын ҫитнӗ. Хайхискерсем хунавсем мӗнле майпа машинӑра выртнине тӳрех ӑнлантарайман. Каярахпа Шупашкарта пурӑнакан 28 ҫулти арҫын хунавсене дачӑра лартма кӑларни пирки каласа кӑтартнӑ.
Халӗ тӑкак виҫине палӑртаҫҫӗ, пуҫиле ӗҫ пуҫарасси пирки шухӑшлаҫҫӗ.
Красноармейски районӗнчи Тусай ялӗнче кӑҫал ҫӗнӗ фельдшерпа акушер пункчӗ хута кайӗ. Ӑна Чӑваш Ен ертӳҫин ялсенчи медицина пулӑшӑвне аталантарассипе йышӑннӑ хушӑвне пурнӑҫласа хӑпартаҫҫӗ. 2013—2015 ҫулсенче 100 ФАП тунине эпир те пӗрре ҫеҫ мар пӗлтернӗччӗ. Пӗлтӗр те ку программа малалла тӑсӑлчӗ. Хӑтсӑр 25 ФАП вырӑнне мӗнпур условиллӗ ҫуртсем ҫӗклерӗҫ.
Тусай ялӗнчи ФАПа «Солид» текен общество ҫак уйӑхра тума пуҫланӑ. Утӑ е ҫурла уйӑхӗнче ӑна туса пӗтерӗҫ. Красноармейски районӗнче унччен тӑватӑ ФАП хута янӑ.
Аса илтерер, кӑҫал Чӑваш Енре 21 фельдшерпа акушер пункчӗ уҫӑлӗ. Ҫӗнӗ ФАПсем Элӗк, Патӑрьел, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Канаш, Комсомольски, Красноармейски, Хӗрлӗ Чутай, Сӗнтӗрвӑрри, Муркаш, Пӑрачкав, Ҫӗрпӳ, Шупашкар, Ҫӗмӗрле, Елчӗк, Тӑвай районӗсенче пулӗҫ.
Чӑваш Енӗн прокуратури ишӗлекен ҫуртсене сӳтесси (вӗсенчен ҫынсене хӑтлӑ хваттерсене куҫарнӑ, ҫурчӗсем тӑрса юлнӑ) епле пынине тишкернӗ.
Кивӗ ҫуртран куҫармалли 2013–2017 ҫулсенчи республика программине 844 ҫурта кӗртнӗ. Патӑрьел, Елчӗк районӗсенче тата Ҫӗнӗ Шупашкарта япӑх ҫурт-йӗр ҫук-мӗн.
Прокуратура тӗрӗсленӗ вӑхӑтра 553 ҫуртран ҫынсене ҫӗнӗ ҫӗре куҫарнӑ. Вӗсенчен 364-шне ишнӗ, ыттисене тӗкӗнмен.
Пушанса юлнӑ ҫуртсене пӗтӗмпех пушатса пӗтернисем — 10 муниципалитет: Йӗпреҫ, Комсомольски, Красноармейски, Хӗрлӗ Чутай, Муркаш, Пӑрачкав, Ҫӗрпӳ, Шӑмӑршӑ, Ҫӗмӗрле, Тӑвай.
12 район-хулара 189 ҫуртран ҫынсене ҫӗнӗ ҫӗнӗ куҫарса пӗтермен, ҫав шутран 72-шӗнчен куҫармалли вӑхӑт иртсе кайнӑ. Вӑхӑтра мера йышӑнманнисем шутӗнче прокуратура, Улатӑр, Канаш, Шупашкар, Ҫӗмӗрле хулисене, Улатӑр, Элӗк, Вӑрмар, Шупашкар тата Етӗрне районӗсене асӑннӑ.
Ҫамрӑксене яла илӗртмелле. Ҫапла калаҫҫӗ юлашки вӑхӑтра влаҫри ҫынсем. Яш-хӗр диплом илсен яла таврӑнтӑр, унта тӗплентӗр тесе майсем туса памалли пирки час-часах сӑмах хускатаҫҫӗ.
Илсе кӑтартам хамӑр яла. Ӑҫта ӗҫлемелле ҫамрӑксен? Фермӑра-и? Ялти ферма тахҫанах ишӗлсе аннӑ. Унччен унта ӗнесем, вӑкӑрсем тытатчӗҫ. Халӗ вите таврашӗ арканса пӗтнӗ. Кӳршӗ ялта ферма пур-ха. Вӑл йӗркеллех ӗҫлет. Анчах унта пурте вырнаҫаймаҫҫӗ. Ҫамрӑксен шкулта ӗҫлемелле-и? Ялта 9 класлӑ шкул та тахҫанах хупӑннӑ. Ара, ачасем сахалланчӗҫ, шкул алӑкӗ уҫӑлма пӑрахрӗ.
Ялта – пӗр лавкка. Унта ӗҫе кӗреймӗн, сутуҫӑсем пур. Клубра та ваканси ҫук. Унччен тирпейлӳҫӗ, клуб ӗҫченӗн, кочегарӑн вакансийӗсем пулнӑ. Халӗ ку тивӗҫсене пӗр ҫын пурнӑҫлать. Вулавӑш та пурччӗ. Шел, вӑл хӑҫан ӗҫлеме пӑрахнине хальхи ӑру астумасть те.
Тата ӑҫта ӗҫлеме пулать-ши? Ялта урӑх организаци-предприяти ҫук. Район центрне ӗҫе ҫӳреме пулать-ха, анчах мӗнле? Ял ҫывӑхне килекен автобус тахҫанах ҫӳреме пӑрахнӑ. Райцентра ҫитес килсен пӗр автобусран ансан теприне кӗтме тивет.
Виҫӗм кун, ака уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, Ҫӗрпӳри 1-мӗш шкулта чӑваш чӗлхи вӗрентекенсен семинарӗ иртнӗ. Унта Шупашкартан ҫеҫ мар сумлӑ делегаци пырса ҫитнӗ. Йышра пулнӑ 19-мӗш шкулти чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен Роза Мазикова пӗлтернӗ тӑрӑх, Тавӑшкасси шкулӗнче «Чӑвашсен пурнӑҫӗпе йӑли йӗрки декораципе ӳнерӗнче» курав та ӗҫленӗ. Поваркасси шкулӗнче «Иртнӗ пурнӑҫа манакан — паянхи пурнӑҫран юлакан» уяв каҫӗ иртнӗ.
Ҫӗрпӳри шкулти мероприятире Ҫӗрпӳ районӗнчи чӑваш чӗлхи вӗрентекенсен ертӳҫи Татьяна Петрова вӑл тӑрӑхри чӑваш чӗлхипе культурин аталанӑвӗ пирки тухса калаҫнӑ. Красноармейски районӗнчен ҫитнӗ чӑваш чӗлхипе литературин вӗрентекенӗсем те доклада тӗплӗн хатӗрленӗ. Шупашкарти Ирина Диарова доклачӗ те кӑсӑклӑ пулнӑ.
+6.3 °C